گردشگری و دیدار از مناطق زیارتی و تفریحی یکی از نیازهای انسان می باشد که در دین مقدس اسلام تحت عنوان «سیر آفاق و انفس» به آن توجه خاصی شده است. در روایات نقل شده از ائمه معصومین(علیهم السلام) که در کتب حدیثی تشیع دیده می شود نیز پیرامون مسافرت و فایده های آنان، نکات جالب و حکیمانه ای بیان گردیده که نشانگر عنایت اسلام به این مسئله است.
ایرانیان در زمره ملت هایی قرار دارند که از گذشته به مسافرت و کسب تجربه و دانش از این راه، علاقه خاصی داشته و بسیاری از شعرا، فلاسفه و علمای شیعه و سنی سفرهای طولانی مدتی داشته از کشورهای مختلف، بازدید کرده و برخی نیز اقدام به نگارش کتاب هایی تحت عنوان «سفرنامه» نموده اند.
در زمان ما به علت پیشرفت سریع وسایل نقلیه ـ از نظر کمیت، کیفیت و شتاب و کاهش زمان پیمودن راه ها، مسافرت معانی جدیدی پیدا کرده و به همان میزان نیازمند توجه به نکات مهمتری می باشد که به ویژه در کشور ما از اهمیت زیادی برخوردار است که به برخی از آن ها اشاره می شود:
۱ ـ زیرساخت ها
مناسب نبودن زیرساخت ها ـ جاده ها، راه آهن، هواپیما، خیابان های شهرها و جاده های روستایی، هتل ها و اقامتگاه های ارزان قیمت و کوچک شهری و روستایی ـ در مبحث گردشگری، منجر به آسیب هایی می شود که در نهایت، دود آن به چشم مردم متوسط و اقشار سطوح پایین تر می رود. زیرا ثروتمندان، در هر صورت، به سبب برخورداری از قدرت مالی خوب، همیشه اوضاع به کامشان است. تازه بسیاری از آنان سفر به کشورهای خارجی را ترجیح می دهند که این خارج گردی ها، کارکرد پز دادن به همگنان را نیز به همراه دارد.
۲ ـ میانه روی در اقتصاد
زیاده روی در مسافرت ـ در اصطلاح عمومی، عشق سفر بودن ـ مطلب مهمی است که با رعایت میانه روی در اقتصاد خانواده، به شدت در تضاد می باشد. زیرا امروزه هزینه یک سفر کوتاه مدت و یکی دو روزه، با توجه به کاهش شدید ارزش پول ملی و گرانی کالاهای مصرفی و خدمات، بالا بوده و فشار زیادی بر فرد و خانواده اش، وارد می کند. مگر این که شخص، از توان مالی مناسبی برخوردار باشد.
۳ ـ رعایت قوانین : عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی توسط رانندگان که منجر به افزایش تصادفات گردیده، هرچند که ممکن است تعداد فوت شدگان نسبت به تعداد کل مسافرین، اندک باشد، ولی تعداد مجروحان دو یا چند طرف تصادف و هزینه های درمان آن ها قابل توجه است که سبب خارج شدن فرد یا افراد مجروح از چرخه فعالیت تولید یا خدمات، به مدت طولانی شده و خانواده را از داشتن درآمد قابل قبول، محروم می کند.
از سوی دیگر، خسارت های مالی ناشی از تصادف، بدهی های زیادی برای مقصرین و صدمه دیدگان حادثه فراهم می سازد که تا مدت ها خانواده ها را گرفتار می کند. حال اگر خانواده ای ماشینش را بیمه بدنه یا شخص ثالث نکرده یا شخص راننده، گواهینامه هم نداشته باشد که دیگر کارش به دادگاه و زندان کشیده شده و زحمت ها چندبرابر می گردد.
۴ ـ آسیب های اخلاقی : مسافرت، برغم منافعی که برای شخص مسافر دارد، اما به دلیل برخی سهل انگاری ها از سوی دولت و مردم، می تواند آسیب های اخلاقی مختلفی نیز به همراه داشته باشد:
الف ـ بی توجهی به قوانین کشور در زمینه پوشش و عدم رعایت حجاب اسلامی که ضمن تضعیف عفت عمومی، موجب بدآموزی عملی سریع به ساکنان اصلی و بومی مناطق مسافرپذیر گشته، نظم زندگی آن ها را نیز برهم زده و موجب از هم پاشیدگی خانواده ها و افزایش نرخ طلاق می گردد.
ب ـ عدم تقید به اقامه نمازهای واجب و بی توجهی به بهداشت عمومی که موجب تخریب اعتقادات مذهبی ساکنان بومی مناطق توریستی ـ به خصوص جوانان ـ می شود که به دنبال آن، استان های مقصد، شاهد بالا رفتن سطح منکرات خواهند بود، چیزی که اکنون شاهد آن هستیم.
پ ـ کاهش شدید سطح امنیت جانی و مالی در مناطق مختلف، به تصور پولدار بودن شخص یا اشخاص مسافر که باجگیران، باندهای فساد و افراد فقیر را تحریک به دزدی و مسایلی از این دست، می نماید. از سوی دیگر زنان بی حجاب با نمایش اندام خود و حرکات دلبرانه و لوندی در جامعه، به حسرت جوانانی که قادر به ازدواج نیستند ، دامن زده و مستقیم یا غیرمستقیم آن ها را برای دست زدن به کارهای ضداخلاقی تحریک می نمایند.
این انتظار غلطی است که یک خانم های جوان، هر طور که دلشان بخواهد در اجتماع ظاهر شوند، بعد به مردان ـ اعم از جوان، میانسال و حتی پیر ـ گفته شود که «شما نگاه نکن!» یا «آقایان چشم هایش را درویش کنند!». درست مثل این که صاحبان مغازه ها، کالاهای خود را پشت ویترین دکانش چیده و دکور زیبایی هم ببندند، بعد به مردم رهگذر یا خریدار بگویند که «نگاه نکنید!».
۵ ـ فرسودگی جاده ها: فرسوده شدن آسفالت جاده ها، بر اثر تردد زیاد خودروهای سنگین و سبک و از سوی دیگر، عدم رسیدگی منظم و دایمی به کیفیت پوشش جاده ها و برطرف نکردن اشکالات مهندسی راه های اصلی و فرعی، به خصوص مسیرهای کوهستانی که منجر به افزایش تصادفات، کشته ها و مجروحان حوادث جاده ای شده و هزینه تعمیر و نگهداری وسایل نقلیه را به شدت افزایش می دهد.
۶ ـ تولید حجم عظیم زباله توسط مسافران و پراکندن آن ها در سواحل دریا و رودخانه ها و هر نقطه سرسبز، بدون توجه به این که دیگران هم باید از این مکان ها استفاده نمایند.
متاسفانه در میان مسافران ایرانی، فرهنگ احترام به محیط زیست، جمع آوری زباله، تمیز نگاه داشتن فضاهای سبز و…، موجب شده که در هر جایی ـ سواحل دریاها و رودخانه ها، مناطق کوهستانی و کویری، دشت ها و جاده ها ـ با انبوهی از زباله های مختلف مواجه باشیم.
۷ ـ ایجاد آتش سوزی های عمدی یا از سر بی توجهی در مناطق جنگلی و دارای پوشش گیاهی که جبران آن، غیرممکن است.
۸ ـ غرق شدن افراد در آب دریا، رودخانه ها یا دریاچه های کوچک و بزرگ، بر اثر عدم تسلط به فنون شنا در دریا و رودخانه که موجب وارد آمدن صدمات روحی و روانی شدید به خانواده ها می گردد.
۹ ـ گران شدن کالاهای مصرفی در مناطق مسافرپذیر به دلیل افزایش شدید تقاضا و وارد آمدن فشار مالی به ساکنان اصلی و دایمی مناطق گردشگرپذیر که توان اقتصادی ضعیفی دارند.
۱۰ ـ خرج نکردن گردشگران داخلی در مناطق هدف، به دلیل چادر زدن در هر جایی که دلشان می خواهد یا رفتن به خانه های اقوام دور و نزدیک و آشنایان و ایجاد مزاحمت برای آنان که این گونه مسافرت ها، هیچ گونه سود اقتصادی برای مناطق مسافرپذیر ندارد.
۱۱ ـ از بین رفتن زمین های کشاورزی و تبدیل شدن آن ها به باغ، ویلا و مراکز تفریحی که به سرعت در حال انجام بوده و سبب وابستگی شدید کشور به محصولات غذایی خارجی می گردد.
۱۲ ـ فرسایش توان عملیاتی نیروهای انتظامی بر اثر افزایش فشار کاری در ایام تعطیلات و بالا رفتن سطح استرس آن ها، بر اثر عدم رعایت مقررات توسط مسافران و ایجاد ترافیک های سنگین که موجب عصبانیت مردم از توقف طولانی مدت در جاده ها می گردد. زیرا ایرانی ها عموما در هنگام مسافرت، مردم عجولی هستند، چه در هنگام رفتن و چه در هنگام بازگشت، و از سوی دیگر، بیشتر اوقات برنامه ریزی درستی نداشته و همیشه می خواهند کارهایشان در دقیقه نود، انجام دهند که حتما با شتابزدگی، بی دقتی و عصبانیت همراه خواهد بود.
لزوم فرهنگ سازی : در چنین حالتی به دلیل روی دادن جر و بحث های بیهوده میان مسافران، زحمت مأمورین نیروی انتظامی، بیشتر شده و وقت آن ها را بیهوده تلف می کند.
با توجه به نکات بالا، لزوم فرهنگ سازی پیرامون مسئله «مسافرت» از طریق مطبوعات، شبکه های اجتماعی و صدا و سیما به شدت احساس می شود تا بتوان در طول چندین سال، رفتارهای نادرست برخی گردشگران داخلی را به سوی برخوردهای صحیح و در خور شأن ایرانیان متشخص، سوق داد.
سیدعبدالباقی اسحاقی
