یادداشت/ مجید عزیزی
استان گیلان بیش از دو میلیون وپانصد هزار نفر جمعیت داشته که از این مقدار تقریبا یک میلیون نفر در روستاهای استان و مابقی در شهرها زندگی می‌کنند.
با در نظر گرفتن سرانه تولید زباله در شهرها که حدودآ ۸۵۰ گرم به ازای هر شهروند و تولید زباله در روستاها که حدود ۷۰۰ گرم به ازای هر نفر میباشد، روزانه جمعا حدود ۲ هزار تن پسماند در گیلان تولید می‌شود که سهم شهروندان حدود ۱۳۰۰ تن و روستائیان حدود ۷۰۰ تن میباشد که توسط شهرداری ها و دهیاری ها در طول روز جمع آوری می شوند.
ناگفته پیداست که در ایام تعطیلات و اعیاد و مراسمات مذهبی جمعیت گیلان بشدت افزایش یافته و گاهی روزانه ۳ هزار تن پسماند تولید می‌شود.
با توجه به گسترگی عرضی استان گیلان با برنامه ریزی های صورت گرفته در طرح جامع پسماند استان جمعا ۷ پهنه برای مدیریت پسماند در نظر گرفته شده که شامل آستارا، تالش، انزلی، رودبار ، رودسر، لنگرود، لاهیجان و منطقه مرکزی رشت که شامل شهرستان رشت و ۴ شهرستان فومن، صومعه سرا، شفت و ماسال که جمعا ۱۱ شهر را شامل می شود.
البته بزرگترین و حساس‌ترین پهنه همین پهنه مرکزی می باشد که بالغ بر یک میلیون و دویست هزار نفر جمعیت داشته و روزانه پسماندی در حدود ۹۰۰ الی هزار تن در آن تولید می شود و طبیعتا مدیریت این حجم از پسماند نیازمند برنامه ریزی و امکانات سخت افزاری و نرم افزار و تجهیزات مناسبی است.
روی این اصل کارخانه کود آلی گیلان در سال ۱۳۷۵ و با ظرفیت اسمی ۲۵۰ تن توسط شرکت جهش کیمیا برای مدیریت قسمتی از پسماند شهر رشت ساخته شد که با توجه به نیاز شهر رشت ، خط ۲۵۰ تنی دیگری در سال ۱۳۸۵ به آن پیوست و متعاقبا و بتدریج خط تولید کود نرم و تصفیه خانه شیرابه نیز به آن افزوده گردید.
طی این سال‌ها و با توجه به ضریب استحلاک بالای کارخانجات پسماند و ضرورت بازسازی کامل و دائمی آن ، متاسفانه بارها و بارها شاهد توقف کار و خرابی کارخانه و در نتیجه کاهش پردازش پسماند بوده و هستیم و نتیجه این سوء مدیریت ها، انتقال و دفن پسماند به سراوان بدون پردازش و تفکیک آن بوده است.
برای مدیریت کامل پسماند شهر رشت و شهرهای اطراف مقرر شده بود که مرکز جامع مدیریت پسماند در کارخانه کودآلی گیلان احداث گردد که یقینا برای مدیریت کامل پسماند نیازمند ۴ خط کامل ۲۵۰ تنی پردازش می باشیم.
زباله پس از پردازش ، تفکیک شده و چیزی در حدود ۴۰ الی ۵۰ درصد مواد آلی آن باید به سالن های تخمیر ، جهت تولید کود برود که با وضع موجود نیاز به ۱۲هزارمتر مربع به ازای هر ۲۵۰ تن سالن می باشیم.
در بررسی وضعیت موجود ۴ خط کامل ۲۵۰ تنی نیازمند ۴۸هزار مترمربع سوله بوده که از این مقدار ۱۲هزار متر سوله در حال فعالیت است و ۶ هزار متر آن هم در حال طی مراحل پایانی بوده و ۶ هزار متر هم در حال ساخت می باشد که در مجموع ۲۴ هزار مترمربع سوله تخمیر وجود خواهد داشت.
یقینا طبق برنامه فعلی باید ۴۰ الی ۵۰ درصد مواد غیر قابل بازیافت « ریجکتی» به زباله سوز برده و سوزانده شود اما بدلیل عدم پیشرفت فیزیکی زباله سوز، زباله ها به سراوان برده و دفن می گردد.
در هر صورت همانگونه که اشاره شد در یک سیستم مدیریت نظام مند و درست برای مدیریت پسماند شهرستان رشت و حومه نیازمند ۴ خط کامل ۲۵۰ تنی و همچنین سالن تخمیر جدید علاوه بر سالن های قدیم و خطوط زباله سوز بر مبنای ریجکت سوز و همچنین تصفیه خانه مدرن با ظرفیت ۴ برابر تصفیه خانه ساده موجود و در نهایت خطوط مدرنِ تولید کود با ارزش آلی میباشیم.
بر این اساس از سالیان گذشته مقرر شده بود که با حمایت مدیران استانی و وزارت کشور و شهرداری سالن های جدید با تکنولوژی پیشرفته احداث و با ساخت کارخانه زباله سوز مشکل پسماند استان و دفنگاه سراوان برای همیشه مرتفع گردد؛ اما تغییرات مدیریتی در سطح استان و شهرداری رشت و عدم تخصیص بودجه مناسب در زمان خود و از همه مهمتر عدم وجود مدیران فنی و متخصص و کاربلد و عدم توجه به دیدگاه‌های کارشناسان و مدیران دلسوز و توانمند و انتخاب مدیران رانتی و وابسته به جریانات قدرت در راستای منافع تعریف شده تیمی و تبدیل شدن کارخانه کودآلی به حیات خلوت بعضی ها، موجب شده تا شاهد وضعیت اسفبار کنونی باشیم!
متاسفانه این کارخانه هم اکنون با دو خط معیوب قدیمی در حال کار میباشد و دو خط جدید الاحداث نیز بدلیل مشکلات فنی با شرکت سازنده ( شرکت شهاب خودرو) هیچ کارکردی نداشته و به اینها باید عدم وجود سالن های تخمیر مورد نیاز جهت ساخت کود که مهم‌ترین رسالت فراموش شده کارخانه میباشد، افزود.
همانطور که قبلا هم اشاره شد بدلیل عدم تعهد کاری و ناکارآمدی مدیریتی و همچنین پیشرفت فیزیکی کمتر از ۲۰درصد کارخانه زباله سوز و کارایی بسیار ضعیف تصفیه خانه با تکنولوژی ابتدایی و نیاز به احداث تصفیه خانه جدید و همچنین خطوط انتقال و حمل و نقل جدید در صورت دریافت هزار تن پسماند را اضافه کرد.
بدیهی است که ادعای مدیریت کامل پسماند شهر رشت با وضع موجود بیشتر شبیه داستان طنزی است که تنها برای علاقمندان خوش باور قابل درک میباشد و به نظر می‌رسد که این کارخانه در حال حاضر تبدیل به بارانداز زباله شده که زباله های رشت و شهرستانهای اطراف به آن حمل و با تعویض ماشین با نام کودآلی گیلان به سراوان حمل می‌کردند تا افکار عمومی را مدیریت و از شدت نارضایتی مردم رنج کشیده سراوان بکاهند!
به نظر می رسد با فشار افکار عمومی و رنج مردم سراوان و قول مسئولین برای تعطیلی آن باید شاهد کلاف سردرگم و پیچیده مدیریت پسماند تا مدتها باشیم.
روی این اصل مهم از رییس شورای اسلامی شهر رشت انتظار می رود گزارش حسابرسی سال قبل را که حاوی تخلفات و سوء مدیریت عدیده بوده و مکتوب هم موجود می باشد را توسط دستگاه مربوطه ( سازمان بازرسی و یا دستگاه قضا) بطور جدی مورد بررسی دقیق قرار داده و در صورت اثبات کوتاهی ها و سوء مدیریت با مسببین آن برخورد لازم و قانونی انجام شود.
