(قسمت یازدهم)
مقاوله نامه های شماره ۱۸۲ ( بدترین اشکال کار کودک )
مقاوله نامه شماره ۱۸۲ سازمان بین المللی کار که بدترین اشکال کار کودک ( WFCL ) را تعریف می کند ،گام بلندی را با گنجاندن کار پرخطر به عنوان یکی از چهار مورد بدترین اشکال کار بر می دارد. این مقاوله نامه قواعد خاص کار کودک رابررسی می کند حذف بدترین اشکار کار کودکان، منطقی جهانی است. این مقوله چالش هایی را در خصوص فوریت فعالیت در زمینه حقوق های اساسی کودکان ایجاد کرده است. برای مثال، آزادی انجمن ها و مذاکرات دسته جمعی، قلب تسهیلات رویکرد مشارکتی در مورد بدترین اشکال کار کودکان را تشکیل می دهند. به علاوه، اشکالی نیز از کار کودکان هستند که معادل نیروی کار بوده و در دسته بدترین اشکال کاری قرار می گیرند که باید از آنها جلوگیری شده و حذف شوند. همچنین اصولی نیز وجود دارند که برای محافظت همه جانبه از کودکان، بر مبنای مساوات و عدم تبعیض قرار دارند. (همتی،۷:۱۳۸۳)
هم رای بودن اعضا در اتخاذ مقاوله نامه شماره ۱۸۲ در کنفرانس ۱۹۹۹، نشان دهنده توافقی سه جزئی و تعهد بین ساختار ILO است . در راستای این نکته که اشکال خاصی از کار کودکان نیاز به اقدام فوری و منع دارد. هدف از وضع چنین مقاوله نامه ای که با مشاوره های زیادی نیز صورت گرفته، تهیه برنامه ای کاربردی و جهانی و مرتبط با موضوع است. سرعت تصویب مقاوله نامه شماره ۱۸۲ که ۱۷۴ رای موافق به دست آورد، در تاریخ فعالیت های مرتبط ILO بی سابقه است. بدون شک چنین استقبالی نشان دهنده میل سیاسی به ریشه کن کردن کار کودکان به خصوص بدترین اشکال آن است. (موسوی،۱۹۰:۱۳۸۳)
این مقاوله نامه که نیازمند اقدامات فوری است استثنائات را نمی پذیرد و کودکان را از ورود به این نوع کارها ممنوع می کند:
الف) کلیه اشکال بردگی یا اعمال مشابه بردگی، از قبیل فروش و قاچاق کودکان، بردگی به خاطر بدهی و رعیتی و کار اجباری یا تحمیلی، از جمله استخدام اجباری و تحمیلی کودکان به منظور خدمت و بکارگیری در مخاصمات مسلحانه.
ب) استفاده، تحصیل یا عرضه کودک برای فحشاء، به منظور تولید فیلم های هرزه نگاری یا برای نمایشهای مستهجن.
ج) استفاده، تحصیل یا عرضه کودک برای فعالیت های نامشروع، به ویژه برای تولید و قاچاق مواد مخدر همانگونه که در معاهدات بین المللی مرتبط تعریف شده اند.
د) کاری که به دلیل ماهیت یا اوضاع و احوالی که در آن شرایط انجام می شود، احتمال ورود آسیب به سلامت، ایمنی یا اخلاق کودکان وجود دارد.
از زمان تصویب مقاوله نامه شماره ۱۸۲ در سال ۱۹۹۹، توسط اکثریت دولتهای عضو ( در زمان انتشار با ۱۷۳ رأی از ۱۸۳ رأی به تصویب رسید ) توجه اساسی به سه نوع اول بدترین اشکال کار از جمله قاچاق « کودکان » معطوف گردید. ( Vandenberg,2007:173)
. طبق ماده ۱ مقاوله نامه، هر عضو از اعضای ایالتی که این مقاوله نامه را تصویب کره باشند، می بایست که ارزیابی کارآمدی و سریعی برای تعیین میزان امنیت منع از بدترین اشکال کار کودکان ترتیب دهند. این اندازه گیری ها نه تنها باید منع از انجام بدترین اشکال کار کودکان در قانون را نشان دهند، بلکه باید در عمل نیز آن را ثابت کنند. از این رو، مقاوله نامه بایستی رویکردی کل نگر را اتخاذ کرده و با آن به مبارزه با بدترین اشکال کار کودکان پرداخته و مقدمه ای باشد برای حذف کارآمد این مشاغل ، هم به صورت فوری و هم به شکلی جامع. بنابراین می توان گفت که این ابزار پیچیده، قانون کیفری، قانون کار و مولفه های برنامه ریزی شده را در بر گرفته و نیاز است که تمام اعضای ایلالتی بر اساس آنها وارد عمل شوند. (موحدیان، ۱۳۹۴ : ۷۸)
این مقاوله نامه از نظر محوری ساختن اهمیت برنامه ها و ابتکار عمل، مقاوله نامه ای بی مانند است. اجرای چنین بررسی هایی برای کاربرد کامل این مقاوله نامه ضروری بوده و بایستی با فعالیت های قانونی توام شود. در این راستا، طبق ماده ۶ مقاوله نامه، اعضای ایالتی بایستی که برنامه هایی را جهت حذف بدترین اشکال کار کودکان بر اساس اولویت، طراحی و اجرا کنند. اتخاذ این مقاوله نامه در تعداد زیادی از ایالت ها منجر به ایجاد برنامه هایی برای مبارزه با بدترین اشکال کار کودکان شده است. بین سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹، کمیته از فرآهم آمدن بیشتر از ۹۰ طرح ایالتی خبر داد. برنامه های ملی و عملی خاص مربوط به حذف بدترین اشکال کار کودکان، توسط دامنه وسیعی از ایالت ها مورد استفاده قرار گرفت. (غفاری فارسانی،۲۴۶:۱۳۷۸)
به علاوه، مطابق با رویکرد کل نگر مقاوله نامه شماره ۱۸۲، ماده ۷(۲) این مقاوله نامه اعضای ایالتی را ملزم به انجام بررسی های کارآمد و سریع برای شناسایی بدترین اشکال کار کودکان کرده و همچنین از آنها خواسته که تحصیلات را در این برنامه ها بگنجانند. این بررسی های دارای محدودیت زمانی، مکمل فعالیت های قانونی بوده و اغلب در بافت برنامه های دارای محدودیت زمانی(TBP) اجرا می شوند. رویکرد TBP ابزاری است که توسط ILO-IPEC تهیه شده تا با میزان تبعیت کشورها از مفاد قانونی و برنامه های محدودیت دار، مورد بررسی قرار گیرد. برنامه های TBP ترکیبی است از سیاست های یکپارچه و مرتبط و برنامه هایی برای جلوگیری و حذف بدترین اشکال کار کودکان در هر کشور در بازه خاصی از سن که معمولا بین ۵ تا ۱۵ سال قرار می گیرد. این برنامه ها دلایل بدترین اشکال کار کودکان را ریشه یابی می کنند،در محیط ملی، اقداماتی را در مقابله با این کارها صورت می دهند و تاکید خاصی نیز بر سیاست های اقتصادی و اجتماعی دارند و به این ترتیب به مبارزه با فقر و اشاعه تحصیلات اساسی جهانی و تجهیز اجتماعی می پردازند. ( Vandenberg,2007:175)
مقاوله نامه شماره ۱۸۲، از بنیادی ترین مقاوله نامه های اخیر بوده و اولین بار است که یک مقاوله نامه تحت بررسی جهانی قرار می گیرد. اگرچه از زمان تصویب این مقاوله نامه پیشرفت های زیادی صورت گرفته، اما بدترین اشکال کار کودکان همچنان در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه باقی مانده است. تعداد کودکانی که این روزها در مشاغل خطرناک (خطرناک بودن کار نمادی است برای نشان دادن بدترین اشکال کار کودکان) مشغول به کار هستند، حدود ۱۱۵ میلیون کودک است. این فصل به تشریح چالش های باقی مانده برای اجرای کامل مقاوله نامه و روند این کار هم در سطح قانونی و هم در سطح عملی و همچنین به تاثیر چشمگیر آن پس از زمان کوتاهی پس از اتخاذ آن، می پردازد.
هدف و اصول مقاوله نامه شماره ۱۸۲ ( بدترین اشکال کار کودک )
مقاوله نامه شماره ۱۸۲، کاربردی وسیع داشته و تمام کودکان زیر ۱۸ سال را پوشش می دهد. به طور اخص، در ماده ۲ این مقاوله نامه ذکر شده که واژه کودک باید به تمام افراد زیر ۱۸ سال نسبت داده شود. این مقاوله نامه تنها روی اشکال شدید کار کودکان که با عنوان بدترین اشکال کار کودکان شناخته می شود، تمرکز دارد. این دید باریک سبب کاربرد وسیع آن برای کودکان می شود. از این رو، این مقاوله نامه به صورت مساوی بر روی دختران و پسران، شهرنشینان و غیر شهر نشینان، کار برای دیگران و خود اشتغالی و همچنین مشاغل قانونی و غیر قانونی، اعمال می شود. برخلاف مقاوله نامه شماره ۱۳۸ که انعطاف پذیری بیشتری نسبت به برخی موارد داشت، مقاوله نامه ۱۸۲ هیچ گونه استثنائی قائل نمی شود. این نکته انعکاسی است از این مطلب که اصول مقاوله نامه ۱۸۲ بدترین اشکال کار کودکان را در بر می گیرد. اشکالی که جای هیچ گونه مدارایی برای این سن را ندارند. به علاوه، تعریف بدترین اشکال کار کودکان که در ماده ۳(a)-(c) این قراداد ذکر شده، تعریفی جهانی بوده و در تمام کشورهایی که این مقاوله نامه را تصویب کرده اند، یکسان است. (غفاری فارسانی،۲۴۹:۱۳۷۸)
متعاقب ماده ۴(۱)، تعیین انواع کارهای خطرناک، پس از مشورت هر ایالت با مشاوران و کارفرمایان دلسوز، صورت می پذیرد. در حالی که معرفی نامه شماره ۱۹۰ خط مشی هایی را برای اینکه چه مشاغلی باید در این گروه جای گیرند در نظر گرفته، انواع مشاغل خطرناک ممنون از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. در این راستا، کاری که در یک کشور ممکن است خطرناک تلقی شود(و بنابراین در گروه بدترین اشکال کار کودکان قرار گیرد) ممکن است در کشور دیگری به عنوان بدترین اشکال کار کودکان در نظر گرفته نشود. این مطلب به اعضای ایالتی این اجازه را می دهد که تبعات ملی هر شغل خطرناک را در نظر گرفته و بر اساس آن مقاوله نامه را به اجرا در آورند. (همتی،۱۰:۱۳۸۳)
برخلاف مقاوله نامه ۱۳۸،به حوزه جغرافیایی این مقاوله نامه اصلا اشاره ای نشده. اگرچه این مقاوله نامه به صورت قانونی در حوزه خاص ملی اجرا می شود، انجمن برخی عناصری را که به صورت برون مرزی نیز تاثیرگذارند، مشاهده کرده است. این نکته نشان دهنده رشد روند استفاده از مقاوله نامه در کشورها است تا به این شکل کودکان کشور از بدترین اشکال کار حفظ شوند. این احتمال در پاراگراف ۱۵(d) معرفی نامه شماره ۱۹۰ ذکر شده است. برای مثال، در قانون کیفری ۳۷۶C سنگاپور ذکر شده که مشاهده هرگونه عمل جنسی در افراد زیر ۱۸ سال سنگاپوری و یا مقیم سنگاپور جرم محسوب می شود. به علاوه، این انجمن همچنین اشاره کرده که بسیاری از ایالت هایی که با کشوری همکاری بین المللی دارند، طبق ماده ۸ مقاوله نامه باید در هدف مبارزه با بدترین اشکال کودکان با آن کشور همکاری داشته باشند. (موحدیان، ۱۳۹۴ : ۸۴)
روش های کاربردی مقاوله نامه شماره ۱۸۲
این مقاوله نامه از رویکردی کل نگر برای مبارزه با بدترین اشکال کار کودکان استفاده می کند و بنابراین به صورت ترکیبی از اقدامات قانونی، سیاسی و برنامه ای و به علاوه در چهارچوب همکاری های ابتکاری عمل می کند(به طور اخص، اقدامات کارآمد و دارای محدودیت زمانی).
ممنوعیت فوری بدترین اشکال کار کودکان(متعاقب ماده ۱ و ۳ مقاوله نامه) غالبا توسط اعضای ایالتی و بر اساس قانون صورت می گیرد. در برخی کشورها، اقدامات خاصی برای اجرای این مقاوله نامه صورت گرفته است. برای مثال، انجمن از اجرای رضایت بخش Cote d’Ivoire شماره ۲۰۱۰-۲۷۲ در جلوگیری از قاچاق و philippines در جلوگیری از بدترین اشکال کار کودکان خبر داده است(شماره ۹۲۳۱).
با این حال، قانون اساسی مورد استفاده در بیشتر کشورها برای اجرای ماده ۳ مقاوله نامه و به طور ویژه جرم های صورت گرفته در حوزه ماده ۳ بند (a)-(c)، حقوق جزایی است. در بسیاری از کشورها، قانون کیفری با قوانین در خصوص جلوگیری از خرید و فروش کودکان، جرم های جنسی و قاچاق همراه می شود که نقش مهمی در اجرای ماده ۳ و بند (a)-(c) مقاوله نامه ایفا می کند. طبق ماده ۳ بند (c)، قوانین ارتش و بخش های دفاعی نیز ممنوعیت هایی را برای ثبت نام از افراد زیر ۱۸ سال به عنوان نیروی ارتش دارا هستند. ممنوعیت کارهای خطرناک(متعاقب ماده ۳ بند (d) مقاوله نامه) عمدتا در قوانین مرتبط با کار را شامل می شود. (حسینی، ۱۳۹۲ : ۷۷)
هدف کمیته تاکید بر این است که مقاوله نامه نه تنها سبب ممنوعیت بدترین اشکال کودکان شود، بلکه آن را از بین نیز ببرد. از این رو، اگرچه قانون ملی یکی از روش های کلیدی کاربرد مقاوله نامه است، اجرای کامل مقاوله نامه نیازمند اقدامی برنامه ریزی شده است. این نکته در ماده ۶ مقاوله نامه انعکاس می یابد که در آن ذکر شده هر یک از اعضای ایالتی باید برنامه هایی را برای از بین بردن بدترین اشکال کار کودکان بر اساس اولویت، طراحی و اجرا کنند که این کار با مشاوره با ساختارهای مرتبط حکومتی و کارمندان و کارفرمایان سازمان ها صورت می گیرد. (موحدیان، ۱۳۹۴: ۵۴)
کاربرد این مقاوله نامه همچنین نیازمند این است که اعضای ایالتی اقداماتی کارآمد و دارای محدودیت زمانی، متعاقب ماده ۷(۲) داشته باشند. اگرچه این مقاوله نامه نیازمند عمل فوری است اما مشاهده شده که برخی اقدامات بر علیه بدترین اشکال کار کودکان نیازمند زمان است و اجرای این اقدامات زمان بر می باشد. اقداماتی که برای کارآمدی بیشتر به بازه زمانی خاصی نیاز دارند به طور اخص اقداماتی هستند در جهت جلوگیری از بدترین اشکال کار کودکان(متعاقب ماده ۷(۲)(a) مقاوله نامه) و همچنین نوسازی و استقرار مجدد پایگاه های اجتماعی(متعاقب ماده ۷(۲)(b) مقاوله نامه). اقداماتی که محدودیت زمانی دارند، عملکرد آنان در راستای اطمینان از دسترسی کودکان به تحصیلات رایگان و حذف بدترین اشکال کار برای آنان است تا به این شکل بر اساس ماده ۷(۲)(c)(d) و(e) خطرات در انتظار کودکان به خصوص جایگاه کودکان دختر را شناسایی کرده و بر علیه آن اقدامی انجام دهند.
در آخر، انجمن دارای دیدگاهی است که بهتر است از آن به عنوان روشی جامع برای کاربرد مقاوله نامه یاد کنیم( اقدامات همکاری بین المللی). مقاوله نامه از این جنبه که صراحتا به تصویب ایالت ها رسیده و بر همکاری بین المللی بین کشورها تاثیر گذاشته، کاملا بی مانند است. همان گونه که ذکر شد، این مقاوله نامه برای هر کشور به صورت جداگانه و مستقل عمل می کند اما همکاری بین المللی را نیز می تواند روشی مهم برای کاربرد این مقاوله نامه دانست.( Vandenberg,2007:195)
مشکلات مربوط به اهداف کاربردی مقاوله نامه شماره ۱۸۲
مشکلاتی که در راستای هدف کاربرد این مقاوله نامه قراردارد، به ممنوعیت بدترین اشکال کار بر می گردد، جایی که این مقاوله نامه تمام جنبه های یک فعالیت ممنوع را در بر نگرفته و یا تمام کودکانی که طبق ماده ۲ تعریف شده اند را پوشش ندهد. اول، در تعدادی از کشورها این مقاوله نامه تمام جنبه هایی از کاری را که طبق ماده ۳ به عنوان بدترین اشکال کار کودکان در نظر گرفته شده است را احاطه نمی کند. چنین قوانین به عنوان مثال می تواند خرید و فروش کودکان برای اهداف جنسی را در بر گیرد(نه برای اهداف کاری) یا تنها خرید و فروش زیر زمینی را پوشش دهد(نه خرید و فروش های درون کشور). به علاوه، انجمن مشاهده کرده که در برخی کشورها قوانین در خصوص بدترین اشکال کار کودکان ذکر شده اما دقیقا نوع این کارها مشخص نشده است. در این مورد می توان این مطلب را مثال زد که تهیه فیلم های مستهجن از کودکان و پخش این فیلم ها جرم محسوب می شود اما به استفاده از کودکان اشاره ای نشده. یا استفاده و خرید و فروش مواد مخدر جرم محسوب می شود اما در مورد استفاده از کودکان در این زمینه مطلبی ذکر نشده است. دوم، برخی از قوانین در مورد ممنوعیت استفاده از دختران و پسران با هدف تبلیغات جنسی با اشکال مواجه اند. در چنین مواردی، انجمن به صورت قوی تاکید می کند که مقاوله نامه باید به صورت مساوی هم بر روی دختران و هم بر روی پسران اجرا شود و دولت نیز باید اقدامات فوری در این زمینه صورت دهد. در آخر، ممنوعیت مقاوله نامه ممکن است تنها بر روی سن خاصی اعمال شود و تنها بدترین اشکال کار را برای کودکان تا ۱۴ تا ۱۶ سال ممنوع اعلام کند. در چنین مواردی، انجمن به اهمیت ممنوعیت تمام بدترین اشکال کار کودکان برای افراد زیر ۱۸ سال تاکید کرده و عنوان می کند که دولت ها باید اقدامات لازم را به صورت فوری صورت دهند. (عراقی،۵:۱۳۸۴)
متأسفانه آنچه که توجه کمتری به آن می شود- برخی استدلال می کنند حوزه سختی برای تعریف است- عنصر چهارم از مقاوله نامه شماره ۱۸۲ می باشد که به کار مضر برای سلامت، ایمنی و اخلاق کودکان اشاره می کند. مقاوله نامه مصادیق این موضوع را تعریف نمی کند در عوض تعیین آن را به کشورها واگذار می کند تا در قالب آنچه که به طور معمول « فهرست کار پرخطر » می نامیم، اقدام نمایند. اما توصیه نامه بدترین اشکال کار کودک سازمان بین المللی کار مصوب سال ۱۹۹۹ ، دستورالعمل غیرالزام آوری که ضمیمه مقاوله نامه ۱۸۲ می باشد، در خصوص این که چه کاری باید ممنوع شود چند شاخص را ارائه می دهد. این توصیه نامه توجه کشورهای عضو را به موارد ذیل جلب می کند:
– کاری که کودکان را در معرض سوء استفاده فیزیکی، روانی یا جنسیتی قرار می دهد.
– کار در زیرزمین، زیرآب، در اعمال خطرناک، یا در فضاهای محدود.
– کار با ماشین آلات، تجهیزات و ابزارهای خطرناک، یا آنچه که با کار یدی یا نقل و انتقال بارهای سنگین سر و کار دارد.
– کار در محیط غیربهداشتی، که ممکن است، برای مثال، کودکان را در معرض مواد، کارها یا اعمال پرخطر یا در برابر حرارت یا سطوح پر سر و صدا و ارتعاشات مضر برای سلامتی آنها قرار دهد.
– کار به ویژه در شرایط سخت از قبیل کار با ساعات طولانی یا در طول شب یا کاری که امکان بازگشت روزانه به خانه را نمی دهد. (بلنشارد،۵۳:۱۳۷۵)
ادامه دارد
طوبی پارسی- کارشناس ارشد حقوق خصوصی
Gmail : toubaparsi@gmail.com و Email : touba.parsi@yahoo.com
