با پیشرفت فن آوری و افزایش ضریب نفوذ فضای مجازی در جامعه، روند بسیاری از امورات دچار تغییرات شگرف شد و شرایط انتشار عقاید و نظرات افراد نیز در این بین دچار تغییر و تحولات عمده و اساسی شد. در حقیقت قبل از فراگیر شدن فضای مجازی در جامعه، انتشار اظهار نظر افراد مختلف جامعه حتی مسئولین نظام ، مدیران و نمایندگان مجلس عمدتاً از طریق انجام مصاحبه ، سخنرانی و یا نگارش مقالات و یادداشت ها در رسانه ملی و نشریات صورت می گرفت و قطعاً اینگونه اظهار نظر با مطالعه و کمترین خطای راهبردی همراه بود. با وجود چنین رویکردی کمتر به خاطر داریم که جراید یا رسانه ملی به انتشار اظهار نظر هنرپیشه ها، فوتبالیست ها ، خواننده ها و … در مورد مسائل غیر مرتبط با رسته فعالیت آنها پرداخته باشند.
اما در چند سال اخیر به مدد فضای مجازی و دربرگیری بالای این رسانه ها، بازار اظهار نظر در باب مسائل گوناگون اجتماعی ، فرهنگی، ورزشی، اقتصادی و … داغ شده است و افرادی که در یک زمینه مثلاً ورزش، خوانندگی، هنرپیشگی و … دارای مهارت هستند ( سلبریتی) و حتی افرادی که دارای مهارت خاصی نیستند و به واسطه داشتن چهره زیبا یا فعالیتی خاص و … به شهرتی رسیده اند (اینفلوئنسر) به راحتی می توانند نظرات شان را در باب موضوعات مختلف بیان و در فضای مجازی منتشر سازند. البته این همه داستان نیست و قصه آنجا غصه ناک می شود که این افراد بدون در نظر گرفتن مختصات شرایط موجود یا رویداد حادث شده، بدون داشتن سواد رسانه ای درخور و حتی بدون اطلاعات کافی از حادثه رخ داده، اقدام به انتشار نظرات مختلف و گاهاً خلاف واقع می کنند که گاهی اوقات این ایده پردازی منجر به التهاب در جامعه شده و چه بسا آسیب هایی جسمی یا روحی جبران ناپذیری به افراد وارد می شود.
در واقع با گسترش ابزارهای صوتی و تصویری در جامعه و شباهت بسیار نزدیک آنها به ابزار خبرنگاری، بسیاری از افراد جامعه ( حتی قشر تحصیل کرده و یا نماینده مجلس) گرفتار توهم داشتن توانایی فعالیت رسانه ای شده و با افزودن واژه فعال رسانه ای به انتهای منصب شغلی شان (نظیر فرهنگی و فعال عرصه رسانه، کارشناس حقوق و فعال رسانه ای، قصاب و فعال رسانه ای و … ) به خود اجازه می دهند در باب مسائل مختلف جامعه ( حتی بدون کسب آگاهی از مختصات و ابعاد حادثه ) اظهار نظر کنند! این مدل فعالیت رسانه ای بی محتوا و بدون مطالعه و آگاهی از قوانین بی شباهت به مسافرکشی افرادی نیست که در مسیر بازگشت از اداره به منزل چند مسافر هم جابجا کنند تا پول بنزین خوروی شان تامین شود!
بی هیچ تردید قضاوت یا اظهار نظر افرادی که تفاوت یا املای صحیح معدنی و مدنی یا قضایی و غذایی را نیاموخته اند فاقد محتوی علمی و اجتماعی است و حتی اگر بپذیریم این افراد نیاز به دیده شدن ندارند و به اندازه کافی مشهور هستند، قطعاً نیاز به آموزش دارند!
اولین گام در آموزش نیز آشنایی با پذیرش عواقب اظهار نظر خلاف واقع یا ملتهب کننده جامعه است که در کشور ما متاسفانه هیچ زیرساخت یا برنامه ای برای روشنگری در این خصوص طراحی نشده و افراد بدون واهمه از عواقب انتشار یک خبر یا حتی شایعه به تولید یا باز نشر آن می پردازند!
با وجود اینکه قانونگذار در این خصوص قوانینی تقنین کرده و حبس های کوتاه مدت و حتی بلند مدت برای جرایم مشابه در نظر گرفته، اما به جهت عدم آشنایی با قوانین افراد بسیاری وقعی به این قوانین نمی نهند و بی مهابا بدون آگاهی از صحت یا سقم ماجرا سهواً یا عمداً به انتشار اخبار و اظهار نظرات گوناگون می پردازند نمونه اش هم بداخلاقی ها، فرافکنی و شایعات در خصوص سفر زیارتی بیش از ۴۰۰ خبرنگار و فعال رسانه ای گیلان به مشهد مقدس از سوی خانه مطبوعات استان بود که متاسفانه برخی ها پا را از گلیم خود هم فراتر نهاده و با زیر پا گذاشتن اخلاق به نکاتی اشاره کردند که هیچ اطلاعی از آن نداشتند!
بر این اساس اعتقاد داریم هر چند گستردگی فضای مجازی و شمار بالای اعضای این حوزه سرزمینی اجازه بررسی و نظارت به همه ابزارهای خبرپراکنی و مطالب منتشر شده توسط افراد مختلف را نمی دهد، ولی بی توجهی مطلق به این عرصه و ولنگاری مجازی نیز به هیچ عنوان پسندیده نیست و جا دارد مسئولان حوزه فرهنگ و رسانه گیلان و دست اندرکاران فضای مجازی پلیس فتا با درایت و مداقه بیشتر ضمن توجه به مقوله آموزش و توسعه سواد رسانه ای در جامعه در جهت مقابله جدی با برهم زنندگان آرامش جامعه و انتشار دهندگان اخبار کذب نظرات پوچ و التهاب آمیز و شایعات بی اساس( در هر مقام و جایگاه) عزم خود را جزم کرده و زمینه را برای استفاده منطقی و مثبت از این فضای پرکاربرد فراهم سازند.
وحید حاج سعیدی
