این روزها تصوری که از استان گیلان در جامعه وجود دارد زمزمه دائمی آب های خروشان، رودخانه ها پاکیزه و زلال، خاک حاصلخیز و زمین هایی سبز و حاصلخیز همراه با هوایی پاک به لطافت حریر است که هر بیننده ای را مجذوب و محسور خود می کند؛ اما پشت همه این زیبایی های خیره کننده چه چیزی نهفته است؟
گیلان که سرسبزترین استان کشور است با میانگین بارش سالیانه حدود ۱۵۰۰ میلیمتر پر باران ترین و با ۱۴۰۴۲ کیلومتر مربع مساحت چهارمین استان کم وسعت و با بیش از ۲میلیون و ۵۰۰ هزار نفر جمعیت دوازدهمین استان پرجمعیت ایران است که ترکیبی از زندگی کشاورزی و روستایی ،صنعتی و شهری و اخیراً هم توسعه کمّی گردشگری آسیب های زیادی بر طبیعت شکننده آن وارد آورده که این آلودگی ها در آب ،خاک و هوای آن به وضوح قابل مشاهده است!
اما آلودگی چیست؟ «پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب، هوا، خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی یا شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری زیان آور به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه بطوریکه مضر باشد، تغییر دهد.» (ماده ۹ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست) را آلودگی گویند.
با این مقدمه و تعریف به تفکیک آلودگی های هر سه حوضه در گیلان پرداخته می شود.
الف- آلودگی های حوضه آب و رودخانه ها: در گیلان ۵۴ رشته رودخانه دائمی وجود دارد که تعداد ۲۰ رودخانه مستقیم و همراه با آلودگی و رسوب فراوان و خطرناک وارد تالاب انزلی می شوند و تقریباً تمام فاضلاب شهری گیلان بدون تصفیه و مستقیم از طریق این رودخانه ها وارد تالاب یا دریا می شوند. با این توضیح که درصد بالایی از منازل شهری و ویلایی بوده و مخزن فاضلاب یا چاه سپتیک ندارند و مواد جامد سرویس های بهداشتی آنها مستقیم از طریق اگوی شهری وارد رودخانه ها می شوند و پساب های واحدهای صنعتی که داستان غم انگیز خود را دارند نیز بر همین منوال وارد رودخانه های استان می شوند.
از افتضاح لندفیل سراوان به طور مدام ۱۰ لیتر بر ثانیه شیرابه جاری و دو رودخانه معروف رشت، گوهر رود و زرجوب می شود و این رودخانه ها را با همه اعتبار تاریخی و زیبایی هایشان تبدیل به گنداب نموده تا حدی که می توان آنها را در ردیف آلوده ترین رودخانه های جهان قرار داد؛ رودخانه هایی که مستقیم وارد تالاب انزلی شده و در مسیر خود همراه با شیرابه سمی بیش از ۴۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی را نیز آبیاری می کنند. این محل دپو با شیرابه های خطرناک فقط مختص سراوان نبوده بلکه در بیش از ۲۵ نقطه گیلان نیز این معضل وجود دارد.
به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی، بارندگی فراوان و روان شدن دائمی آبهای سطحی ضریب احتمالی آلودگی آبهای زیر زمینی بالا بوده و با توجه به وجود انواع و اقسام منابع آلوده کنند این اتفاق هم افتاده؛ با این توضیح که در بیشتر روستاهای گیلان آب لوله کشی نیز وجود نداشته و روستائیان از آب چاه های معمولی دهان گشاد استفاده می کنند. خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل!
بنابراین هم آب های سطحی رودخانه ها و تالاب ها و آب دریا با انواع آلاینده های خطرناک آلوده شده و آبهای زیر زمینی هم از این آلودگی ها مصون نمانده اند.
باران های اسیدی هم که مزید بر علت شده اند و در بارندگی های بهاری بوضوح آلودگی هایی را که از بالا به پایین منتقل می کنند قابل مشاهده هستند.
ب-آلودگی های خاک: پراکنش زباله ها در همه جای گیلان قابل مشاهده است. در بیش از ۲۵ مکان استان دپو یا دفن زباله های شهری خاک آن مکانها و اطراف را به شدت آلوده کرده و علاوه بر این تمام روستاها درگیر همچین مکانهایی هستند!
دفع بی ضابطه زباله ها توسط برخی هتل داران، رستوران داران و صاحبان تالارهای پذیرایی در نقاط دور دست، دپوی نامناسب پسماند توسط دهیاران، خاک ها را آلوده کرده و به دلیل روان آبها این انتقال آلودگی سریع تر به مکانهای دیگر انتقال می یابند. همچنین رعایت نکردن برخی دامداری ها و بنگاههای صنعتی هم مزید بر علت شده اند.
استفاده بی ضابطه از کود و سموم در مزارع کشاورزی، دفع غیر اصولی فضولات دامداری ها و پسماند و پساب بنگاههای صنعتی موارد دیگر آلوده کننده و کاهش کیفیت خاک در گیلان هستند. در کنار اینها اگر عوامل طبیعی و انسانی فرسایش خاک را هم در نظر بگیریم باید به حال خاک گیلان خون گریه کرد.
ج- آلودگی هوا: اواخر دهه ۸۰ یکی از عکاسان تلویزیون قصد عکاسی از طلوع خورشید در منطقه فومن را داشت ابتدای یک صبح و در یک روز با هوای صاف به اتفاق ایشان به ارتفاعات ماکلوان رفتیم آن عکاس گله داشت که آنجا غبار وجود دارد و کیفیت عکس را کاهش می دهد وقتی دقت کردیم با تعجب متوجه غبار غلیطی شدیم.
این یعنی از مدتها قبل ریز گردها در گیلان جولان داده و می دهند و اخیراً هم مقاله ای در این باره متذکر شده بود که گرد و غباری که از شمال خزر (آسیای میانه) یا حتی از غرب کشور به گیلان می آیند به دلیل دوری راه ریزترین آنها به اینجا می رسند و این از همه خطرناک تر است!
آتش زدن های زیادی که روزانه در گوشه و کنار و حتی داخل شهرها مشاهده می شود و نه مردم و نه مسئولان نمی دانند که خطرناک ترین راه برای کم کردن حجم پسماندهای پلیمری و مواد شیمیایی سوزاندن آنهاست و دود ناشی از سوخت غیر استاندارد در اتومبیل های غیر استاندارد و آلودگی برخی کارخانه های بزرگ؛ در کنار این عوامل کم بودن سرانه فضای سبز شهری که پایین تر از استاندارد جهانی و حتی پایین تر از سایر استانهای ایران است که در نقاط خشک و نیمه خشک واقع شده اند؛ همه اینها یعنی هوای گیلان خارج از آنچه استاندارد است آلوده است و این آلودگی در پس سرسبزی آن پنهان شده و سلامتی ما را تهدید می کند!
بنابراین می توان با همین شواهد ملموس و بدون ارائه داده های آماری ادعا کرد که گیلان هم آلودگی آب هم آلودگی خاک و هم آلودگی هوا دارد و باید مطالبه کرد و از آقای استاندار پرسید که برای کاهش کدامیک از موارد بالا در استان گیلان برنامه ای وجود دارد؟
باید پرسید که کدامیک از نمایندگان گیلان پس از فراغت از دخالت در کار عزل و نصب مدیران! فرصتی جهت کمک به رفع این معضلات اختصاص یا طرحی ارائه نموده اند؟
مدیران بهداشت و درمان توضیح دهند که چرا آمار بیماریهای پوستی،عفونی،سرطان دستگاه گوارش در گیلان بسیار بالا بوده و برای علت یابی و درمان علل شیوع آنها چه برنامه هایی وجود دارد؟
متاسفانه سالهاست که ما هزینه سرسبزی خدادادی گیلان را پرداخته ایم و این روزها هم مسافران و گردشگران با همین فریب سرسبزی ظاهری و گول زننده، مثلا برای لذت بردن از طبیعت زیبای گیلان وارد همچین فضای آلوده ای می شوند و عدم تناسب ظرفیت گیلان با آمار بالای گردشگران نیز به عامل تشدید کننده این آلودگی ها تبدیل شده است!
گیلان را آب و خاک و هوای پاکم آرزوست.
