پیوند تئاتر با علوم تربیتی و روانشناسی

باز باران خبر/ در جامعه ما که مسیر سنت به مدرنیته را طی می کند همیشه این سوال وجود دارد که هنرها چه کاربردی در جامعه ما دارند و اگر مثلا تئاتر نداشته باشیم یا نقاشی نداشته باشیم چه مشکلی برای جامعه پیش خواهد آمد؛ از این رو قبل از پرداختن به نقد تئاتر« پسر » تصمیم گرفتم کمی از تئاتر کاربردی بگویم 

تئاتر کاربردی را می‌توان در مقابل تئاتری قرار داد که برخی منتقدان نام تئاتر زیبایی‌شناسانه روی آن گذاشته‌اند یا مثلا تئاترهای تجربی، دانشگاهی، تجاری و غیره. اما باید توجه داشت که این تقابل به معنای این نیست که در تئاتر کاربردی خبری از زیبایی‌شناسی نیست یا تئاترهای دیگر هیچ کاربردی ندارند. 

   هدف فقط مشخص‌تر کردن تفاوت در هدف است؛ هدف تئاتر کاربردی ایجاد تغییر، آموزش، بازپروری و به طور کل تاثیرگذاری اجتماعی است، یعنی آن خودذات پنداری که از زمان ارسطو در تئاتر کلاسیک یونان رقم می خورد تا امروز که جامعه ما به شدت درگیر یک عصبانیت آشکار است اینجاست که اثر پسر که از سه گانه ای به قلم همین نویسنده نشات می گیرد، یعنی« پدر» و «مادر» و این آخری که در شهر ما به همت دلسوزانی چه در مقام تهیه کننده یا کارگردان روی صحنه رفت.

با توجه به رفت و برگشت میان سه فضای که در تئاتر نیاز است تا مخاطب همراه بازیگران باشد این رفت و برگشت دارای گرفتاری های محدودیت صحنه می شود؛ صحنه منزل اول و دوم در تقابل بیمارستان و اتاق مطب پزشک سبب می شود تا در بین تغییر صحنه ها دقایقی عوامل صحنه در فکر تغییر باشند و این امر از چشم مخاطب دور نیست در حالی که می شد با جانمایی دو فضای اصلی میان منزل ها و بیمارستان هم از زمان نمایش که چیزی حدود ۱۴۰ دقیقه است کاسته شود و از طرفی به ریتم اثر کمکی شود.

 وضعیت روحی پسر در متن بسیار متزلزل توصیف شده و بازیگر با راهنمایی کارگردان ها توانسته جوهر نقش را در دو بازی ۱۸ سالگی و ۲۵ سالگی به خوبی اجرا کند اما به قول لودویگ ویتگنشتاین “وقتی تحملِ زندگی دشوار می‌شود به تغییر موقعیت می‌اندیشیم؛ ولی مهم‌ترین تغییر یعنی تغییر رفتار خودمان کمتر به ذهنمان می‌آید و به دشواری می‌توانیم تصمیم به چنین تغییری بگیریم.”

خوب بود اشاره می شد که بخشی از مشکلات این نوجوان از وضعیت توارث او سرچشمه می گیرد و نهانی برابر شاید از مادر به همراه دارد و این می توانست با راهنمایی کارگردان ها در بازی مادر بهتر نشان داده شود تا مخاطب با زمینه تفکرات نویسنده هم بیشتر آشنا می شد.

بازی مادر با بازی خانم نسترن بشردوست از پختگی و روانی لازم در جریان صحنه ها برخوردار بود، گرچه برای نمایش حال روحی نامناسبی که داشته لازم بود تا درونگرایی بیشتری داشته باشد اما بازی سینمای ایشان سبب شد تا بعضی دیالوگ ها در ردیف های انتهای سالن خوب شنیده نشود اما نامادری با بازی نگار خلاق هم از لحاظ فیزیک یک زن جذاب هم از لحاظ صدا و اعتماد به نفسی که این جوهره نقش نیاز داشت، توانست از پس نقش به خوبی برآید.

بازیگران مردی چون محمد رسایلی که بارها در چنین شرایطی نقش و بازی تجربه لازم را داشته بسیار خوب از پس این نقش هم برآمد و آنچه لازم بود تا به شخصیت پدر اضافه کند در هر صحنه چون رشته ای از دانه های تسبیح فراهم می آورد.

 بازیگر دیگر مرد که نقش دکتر را بازی کرد، توانست هم جدیت هم مشابهت سازی با جوهر نقش خود را دریافت و اجرا کند؛ گرچه با تجربه آقای مهدی یوسفی زاده در این نقش انتظاری جز این هم نداشتیم.

اتمسفر کار به خصوص در پرده آخر کاملا حس مناسبی برای مخاطب ایجاد نمود و همین برگ برنده آقایان حقی و مژدهی در اتمام این نمایش محسوب میشد و  این دو کارگردان توانستند در پرده نهایی بازسازی یک خیال را آنچنان واقعی جلوه دهند تا بیننده اثر چند کمبود و نقصان احتمالی را نادیده گرفته و راضی از سالن نمایش خارج شود.

اشاره ای هم داشته باشم به عوامل اجرایی این اثر: «پسر »نمایشنامه ای از ( فلوریان زلر)

مترجم: ساناز فلاح فرد

کارگردان: رضا حقی و مجید مژدهی

طراح صحنه: محمد رسائلی و مهیار محمدی

آهنگساز: کیهان اکبری

دستیار کارگردان: صدرا اصغری

مدیرصحنه: امید امینی

منشی صحنه: فاطمه میرزایی

عکاس:کیومرث خوش صفت.الهه فلاح

بازیگران: محمد رسائلی.حمید رضا عطایی.محمد مهدی یوسفی زاده، نگار خلاق، نسترن بشردوست و آروین خوش پسند و همچنین دارا نظری( کودک نوزاد)

طراح لباس: الهه غلامرضاپور

روابط عمومی: مجتبی قدیمی صفت

گروه صحنه: ارسلان حقگو.راضیه آقاجانی.سعید داوری.مهران درویشی.افشین پورقربان

مدت زمان نمایش۱۳۰دقیقه است که از تاریخ ۲۷ دی الی ۶ بهمن ساعت ۶عصر در مجتمع فرهنگیو هنری خاتم‌الانبیا رشت واقع در ابتدای خیابان سعدی ابتدای پیاده راه به روی صحنه است.

 گفتنی است این نمایش از سه گانه نمایشنامه نویس فرانسویی فلوریان زلر است که پیش از این گروه جهش نمایش مادر از این سه گانه را در رشت و بخش مسابقه بین الملل فجر به روی صحنه برده و خودنویسنده نسخه سینمایی از نمایشنامه پدر را با باز آنتونی هابکینز تولید کرده که برنده اسکار فیلمنامه و بازیگری مرد ۲۰۲۰شده است .

همین نمایشنامه پسر نیز توسط آقای زلر فیلم سینمایی شده که قرار است پائیز ۲۰۲۲ اکران جهانی شود.

شایان ذکر است در این اوضاع سرد زمستانی و حال و هوای صورت های ماسک زده از اپیدمی کرونا همین تلاش عزیزان برای همه ما قابل تقدیر است و دست تک تک زحمت‌کشان این هنر فاخر را می بوسم و صد البته امید به دیدن آثار بهتر برای مردم فهیم شهر رشت و استان گیلان دارم. 

  افشین عموزاده لیچایی – دکترای تخصصی تئاتر و هیات علمی دانشگاه گیلان