اعتراضات خیابانی قزاقستان؛ از نابسامانی اقتصادی و سیاسی تا کودتا

باز باران خبر/ ناآرامی های اخیر در کشور قزاقستان ثابت کرد که وضعیت در آسیای مرکزی همچنان با چالش‌های جدی روبرو است و این بار هم نشان داد حکومت های اقتدارگرا در صورت نا آرامی برای دولت های همسایه هم می توانند تزلزل ایجاد نمایند. 

در پی اعتراض‌های گسترده دی ماه قزاقستان که در پی افزایش قیمت سوخت در این کشور رخ داد، برخی ساختمان‌های دولتی در این کشور برای مدت کوتاهی تسخیر یا به آتش کشیده شدند و به اماکن عمومی خساراتی زده شد؛ البته بی‌ثباتی‌های سیاسی در این کشور، موج نگرانی ها را بیشتر در دو همسایه قدرتمند آن یعنی چین و روسیه ایجاد کرد.

قزاقستان بیشترین میزان صادرات نفت خود را به چین دارد و همزمان متحد استراتژیک مهم مسکو نیز محسوب می‌شود. بر این اساس اولین اعتراضات در یک شهر نفتی دورافتاده در غرب این کشور روی داد اما به سرعت به سراسر این کشور گسترش یافت و دهها هزار نفر را در دهها شهر قزاقستان به خیابان‌ها آورد و معترضان خواستار تغییر تمامیت سیستم اقتدارگرای کنونی شدند. 

قاسم ژُمارت توکایف، رئیس جمهور این کشور ابتدا تلاش نمود تا با برکنار کردن دولت، اوضاع را آرام کند و سخن از اصلاحات و آزادی های سیاسی  زد ولی بعد روش دیگری را برگزید. دولت قزاقستان معترضان را تروریست خواند و سپس از اتحاد نظامی موسوم به «سازمان پیمان امنیت جمعی» برای سرکوب این قیام درخواست کمک کرد. در میان پنج جمهوری آسیای مرکزی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافتند، قزاقستان بزرگترین و ثروتمندترین آنهاست. بزرگی این سرزمین به اندازه کل اروپای غربی است و دارای ذخایر عظیمی از نفت، گاز طبیعی، اورانیوم و فلزات گرانبها است. 

کشور نفت و گاز خیز قزاقستان یکی از مهم‌ترین کشورهای منطقه آسیای مرکزی است و بزرگترین کشور محصور در خشکی دنیاست. حدود ۶۷ درصد  جمعیت آن را قزاق ها و ۲۰ درصد روس و مابقی ازبک ، تاتار  و… تشکیل می دهند. همچنین به عقیده بسیاری از کارشناسان تمامی عناصر جدول مندلیوف در این کشور یافت می شود. حدود ۶۰ درصد درآمد سرانه منطقه متعلق به این کشور است. قزاقستان نهمین کشور بزرگ جهان است و جمعیت کمی در حدود ۱۸.۸ میلیون نفر دارد.
از دهه نود میلادی قزاقستان بعنوان یک کشور صادرکننده نفت و گاز و اورانیوم خام و غنی‌سازی شده قابل اعتماد به روسیه، چین و اروپا شناخته شد. در نتیجه بدلیل ذخائر غنی نفت، گاز، ذغال سنگ و اورانیوم بعنوان تامین‌کننده امنیت انرژی مورد نیاز کشورهای مختلف در شرق و غرب شناخته شد. 

قزاقستان همچنین یک کشور مهم برای عبور منابع انرژی کشورهای آسیای مرکزی به چین است و چین، روسیه، آمریکا و اروپا و حتی ترکیه که سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در قزاقستان انجام داده‌اند، نگران ناآرامی های صورت گرفته در قزاقستان هستند. 

کارشناسان بر این باورند چنانچه تولید نفت خام، گاز طبیعی و اورانیوم در قزاقستان دچار اختلال شود، عوارض اقتصادی آن به مراتب از مسائل سیاسی فراتر خواهد رفت کما اینکه در این مدت شاید سقوط ارز دیجیتال بیت کوین و سایر شاخص ها بوده ایم.  البته ثروت این کشور باعث گردیده که یک طبقه خاص و قابل توجهی از سرمایه‌گذاران فوق ثروتمند بوجود آید. هم اکنون مشکلات مالی در بین عموم جامعه این کشور وجود دارد و طبق اعلام سازمان ملل، میانگین دستمزد ماهانه کمتر از ۶۰۰ دلار است، سیستم بانکی دچار بحران‌های عمیقی شده که ناشی از اعطای وام‌های بی‌حد و حصر است و علاوه بر این، فساد نیز در سراسر این کشور ریشه دوانده است.  پیش از این نیز بارها در مناطق مختلف اعتراضاتی علیه دولت روی داده بود؛ به عنوان مثال در سال ۲۰۱۱ میلادی اعتراض بزرگی  صورت گرفت که به شدت سرکوب شد.  سرکوب صداهای منتقد در قزاقستان از دیرباز رایج بوده و هر فردی که با دولت مخالفت کرده، یا سرکوب شده، یا کنار گذاشته شده و یا درنهایت با دولت همراه شده است. همچنین در جریان این اعتراضات مردم از نورسلطان نظربایف، رئیس جمهور سابق این کشور بیش از رئیس جمهوری کنونی خشمگین هستند.

نظربایف در سال ۲۰۱۹ میلادی و پس از ۲۸ سال حکومت از قدرت کنار رفت و جای خود را به متحد دیرینه‌اش یعنی توکایف داد.  با این وجود نظربایف به عنوان رئیس شورای امنیت، نظارت بر ارتش و فعالیت های امنیتی را حفظ کرد و قدرت قابل توجهی را در دستان خود نگاه داشت و به گونه‌ای همچنان حاکم نهایی کشور شناخته می‌شود و به همین دلیل در جریان اعتراضات اخیر شعار «پیرمرد برو» زیاد شنیده شد. 

البته قاسم ژُمارت توکایف، پس از وخیم شدن اعتراضات نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهوری پیشین را از ریاست شورای امنیت ملی برکنار کرد و خود شخصا این سمت را بر عهده گرفت.همچنین در مورد سازمان پیمان امنیت جمعی باید گفت که در سال ۱۹۹۴ میلادی تشکیل شد و در سال۲۰۰۲ میلادی به اتحاد نظامی ارتقاء یافت. هم اکنون شش عضو شامل کشور های روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان است. البته گرجستان و ازبکستان و آذربایجان نیز قبلا عضو این پیمان بودند.

به بیانی دیگر می توان گفت این ۵ کشور عضو کنونی در مدار مسکو باقی مانده اند و حمایت از آنها در مسیر ضد ناتو در دستور کار روسیه است.  کشور چین نیز نگران رشد ملی گرایی و گرایش های مذهبی و لیبرالی در مرزهایش بوده و به شدت مخالف هرگونه انقلاب رنگی است و از سرکوب این شورش ها استقبال کرد؛ با توجه به قرار داشتن قزاقستان در مسیر جاده یک کمربند یک جاده، بی ثباتی در همسایگی اش که باعث لطمه زدن به واردات انرژی و امنیت منطقه سین کیانگ که دارای مرز مشترک با قزاقستان است را هرگز نمی پذیرد.

طبیعتا انقلاب های رنگی شگرد به ظاهر دموکراسی ساز آمریکاست که هدف آن تغییر حکومت و دولت هاست و مسلما کشور های قدرتمتد منطقه از جمله چین و روسیه در مقابله با این حرکت خواهند ایستاد و همین طور هم صورت پذیرفت.

در پایان  باید طبق یک تحلیل جامع و حقیقی جمع بندی نمود و آن این که در پوشش اعتراضات خودجوش موجی از ناآرامی ها(علیه اوضاع اقتصادی و کمی سیاسی) ایجاد شد و هدف آن سرنگونی حکومت کنونی قزاقستان بود. مطمعنا هیچ کشوری منافعی در شورش ها و نابودی قزاقستان ندارد و با توجه به سرمایه گذاری های کلان امنیت و آرامش آنجا را خواستارند اما گروه های افراطی و بنیادگرایان از این قاعده مستثنی هستند. 


صابر صلاح کار- پژوهشگر مسائل سیاسی و ژئوپلیتیک

در facebook به اشتراک بگذارید
در twitter به اشتراک بگذارید
در telegram به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در print به اشتراک بگذارید

لینک کوتاه خبر:

https://bazbarankhabar.ir/?p=22424

نظر خود را وارد کنید

آدرس ایمیل شما در دسترس عموم قرار نمیگیرد.

  • پربازدیدترین ها
  • داغ ترین ها

پربحث ترین ها

تصویر روز:

پیشنهادی: