لطفا تئاتر را به منبع درآمد تبدیل نکنید!

یادداشت/ محمد‌کاظم زاده مژدهی

وکیل پایه یک دادگستری و عضو هیات مدیره گروه تئاتر جهش

رشت شهری است که در تمام کشور با فرهنگ و هنرش معروف است؛ رشت شهر اولین هاست ولی بیم آن می رود که با بی توجهی همگانی از سمت مسئولین و متولیان فرهنگی دیری نپاید که نام و نشانی از فرهنگ و هنر در این شهر باقی نماند. شهری که دارای ۹ سالن سینما بوده اما حالا صرفا با دو سینما در حال اکران فیلم های مختلف به صورت تک سانس است؛ شهری که تنها حمایت موجود در آن از هنرمندان تئاتر اختصاص محل تمرین و محل اجرا بود و حالا همین حمایت اندک هم در حال دریغ است و دیری نخواهد پایید که تئاتر هم به سرنوشت سالن های سینمای این شهر دچار شود و دیگر اثری از اجرای نمایش در آن باقی نماند.
مدتی است که اداره کل ارشاد اسلامی استان گیلان به پیشنهاد سازمان بازرسی، گروههای تئاتری را موظف نموده که در ازای هر ساعت تمرین و اجرا در سالنهای تحت نظارت اراده ارشاد گیلان مبالغ هنگفتی ( یک الی پنج میلیون به ازای هر ساعت استفاده از سالن ) به اداره ارشاد بپردازند، در غیراینصورت اجازه استفاده از سالن های ارشاد از هنرمندان دریغ خواهد شد و آنها ناگزیر خواهند بود دست از اجرای نمایش بکشند و یا اینکه به دنبال مکانی دیگر جهت تمرین یا اجرا باشند!
حال سوال اینجاست که آیا توان پرداخت چنین مبالغی از سوی هنرمندان تئاتر وجود دارد؟ مگر کل درآمد هنرمندان تئاتر از اجرای نمایش در طول سال چقدر است و در هر اجرا چقدر نصیبشان می شود؟ آیا کسی هست که نداند هنرمندان تئاتر وقتی به اجرای نمایش می پردازند به کسب منفعت مالی نمی اندیشند و هیچگاه فعالیت هنرمندان تئاتر به جهت کسب درآمد نبوده و صرفا عشق و علاقه آنها به این هنر است که باعث روشن ماندن چراغ تئاتر شده است؟
هنرمندان تئاتر برای آماده سازی هر نمایش ماهها به تمرین می پردازند و در پایان اجراها حتی به اندازه هزینه های رفت و آمد خود به درآمد نمی رسند و در این راه هیچگاه هم اعتراضی نداشته و سالهاست که می کوشند چهره فرهنگی شهر رشت را حفظ کنند.
هرکس با وضعیت تئاتر آشنا باشد می داند که درآمد بیش از نود درصد از فعالان تئاتر استان در طول سال حتی به ده میلیون تومان ( چه بسا یک دهم این مبلغ ) هم نخواهد رسید و هزینه های بسیار برای اجرای یک نمایش درآمدی برای آن باقی نمی گذارد تا بتواند جوابگوی هزینه های انجام شده باشد و تنها دلیلی که هنرمندان را همچنان در این عرصه باقی نگه داشته ، تلاششان برای حفظ وجهه فرهنگی شهر و استان است. آری  هنرمندان تئاتر استان همچون ققنوسی هستند که می سوزند تا از خاکسترشان فرهنگ این استان به حیاتش ادامه دهد و همچنان مردم رشت به باکلاس بودن و فرهنگ مدار بودن شهره باشند. شاید برای متولیان و مسئولین استان اهمیتی نداشته باشد که فرهنگ و هنر ویژگی بارز این شهر و مردمانش باشد اما بی شک برای مردم این شهر حفظ چنین جایگاهی بسیار مهم است . پس تمام مسئولین و متولیان این شهر باید در حفظ موقعیت و وجهه این شهر و مردمانش کوشا باشند؛ چون وظیفه تمام مسئولین برآورده کردن خواسته های مردم است و وظیفه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان حمایت از گروههای تئاتری جهت اجرای آثارشان می باشد و‌ونباید از انجام این وظیفه و تکلیف مهم غافل بماند، چون وزارت ارشاد و ادارات زیرمجموعه آن تشکیل شده اند تا نسبت به گسترش فعالیت های فرهنگی و هنری اهتمام ورزند نه اینکه در مسیر فعالیت های هنری بن بست ایجاد کنند!
هنر تئاتر تنها هنری است که هم برای تمرین و آماده سازی به محل فعالیت نیاز دارد و هم برای اجرا؛ در نتیجه اگر قرار باشد در مقابل اختصاص محل تمرین و اجرا هنرمندان را موظف به پرداخت هزینه نماییم عملا راه را بر هرگونه فعالیت هنری بسته ایم؛ چون پرداخت هزینه برای کسی که درآمد کسب نمی نماید بدون شک ظلم آشکار است . هنرمندان تئاتر هیچگاه از راه تئاتر به نان و نوایی نرسیده و در بسیاری مواقع با ضرر نیز مواجه شده اند، اما همین هنرمندان به عنوان سفیران فرهنگی توانسته اند به انتقال پیام های بسیار ارزشمند به آحاد مردم بپردازند.
تئاتر فرهنگی ترین هنر در سطح جهان است و هر کس مخاطب تئاتر باشد آدمی با فرهنگ شناخته می شود و شخصیت های شاخص و برجسته فراوانی در دنیا هستند که برای کسب وجهه به تئاتر رو آورده اند؛ در ایران نیز می توان فیلمسازانی چون مهرجویی و فرمان آرا و پوراحمد را مثال زد که در بهترین دوران فعالیت هنری خود به سمت اجرای تئاتر رفتند.
اصرار این بزرگان به اجرای تئاتر بی شک جهت کسب درآمد و افزودن به شهرت نبوده ؛ چون در تئاتر کمتر نشانی از درآمد و شهرت می توان یافت و بی شک دلیل حضور این عزیزان تکمیل پازل شخصیت خود در عرصه فرهنگ و هنر کشور بوده است.

چون با اجرای تئاتر پازل شخصیتی این بزرگان به عنوان چهره ای فرهنگی تکمیل می شد و بدون اجرای تئاتر گویی  یک تکه از پازل کم بود.
در اهمیت تئاتر همین بس که هرگاه به بازیگر توانمندی بر می خوریم بلافاصله سوابق او را جستجو می کنیم تا مطمئن شویم که در تئاتر فعالیت کرده یا خیر؟! تئاتر به هنر انسان ساز معروف است و در نتیجه حمایت از این هنر و سرپانگه داشتن آن وظیفه همه دستگاههای مسئول به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ادارات تابعه آن است .
سیاست های کلی نظام در حوزه فرهنگی و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و طرح استقرار گروههای نمایشی ، اداره ارشاد را مکلف به حمایت مادی و معنوی از تئاتر نموده اما در حال حاضر وضعیت برعکس است و اداره ارشاد گیلان به جای کمک به تئاتر  در صدد کسب درآمد از آن است؛ غافل از این که تئاتر محل کسب درآمد نیست و هزینه برای تئاتر نه تنها هزینه نیست بلکه سرمایه گذاری فرهنگی است.
بر همین اساس وزارت ارشاد تشکیل شده تا وظیفه حمایت و هدایت فرهنگ و هنر کشور را در دست داشته باشد و نباید از انجام این وظیفه ذاتی خودداری کند. مهمترین حمایت اداره ارشاد از تئاتر در شرایط فعلی، اختصاص محل تمرین و محل اجرا به گروههای نمایشی استان بدون دریافت هزینه است؛ چون سالهاست که هیچ مبلغی به هنرمندان از سوی ادارات ارشاد جهت کمک هزینه اجرا تعلق نمی گیرد و هنرمندان نیز توقع خود در این مورد را به بوته فراموشی سپرده اند.   البته نباید فراموش کنیم که شهر رشت با اجراهای گسترده و ممتد می رفت که به شهر تئاتر شهره شود و جایگاه ممتاز خود را به مدد متولیان هوشمند و آگاهش به رخ بکشد اما این امر دیری نپایید و حالا هراس هنرمندان تئاتر این است که با قیمت گذاری سالنهای تحت نظارت ارشاد ، دیگر اجرای تئاتر به راحتی قبل نباشد و به ناچار شاهد رکود بسیار در این هنر باشیم.
بدون شک آسیب بر پیکره تئاتر در تضاد با وظایف ذاتی اداره ارشاد بوده و این امر بسیار نکوهیده است، در نتیجه ضروری می باشد که در این امر تجدیدنظری صورت بگیرد و هنرمندان تئاتر را از پرداخت هزینه سالن جهت تمرین و اجرا مستثنی نمایند و گرفتن هزینه را مختص افراد و سازمانها و‌ نهادهایی نمایند که جهت اهداف غیرهنری و فرهنگی (همچون برگزاری مراسمها و همایش ها و …) نیازمند سالنهای ارشاد می باشند.
از مهمترین وظایف تعریف شده برای وزارت ارشاد و ادارات تابعه آن ساخت و اداره سالن های نمایش و سینما است و این مهم باید با جدیت پیگیری شود و امکان اجرای نمایش در سالن ها و تالارهای نمایش بیشتری فراهم گردد و فرهنگ و‌ هنر متناسب با رشدجمعیت گسترش یابد .
متاسفانه با رویکرد فعلی اداره کل ارشاد گیلان بی شک با کاهش چشمگیر اجرای تئاتر در سطح شهر و استان مواجه خواهیم شد و خیلی از هنرمندان فعال تئاتر به جمع کم کاران و حتی بیکاران تئاتر خواهند پیوست.
تئاتر هیچگاه هنر پولسازی نبوده و هیچگاه نگاه به آن نگاهی کاسبکارانه نبوده است و این هنر به عنوان یک هنر پاکیزه و پالوده که نماد فرهنگ والای هر شهر است به دیده احترام به آن نگریسته شده و سرمایه گذاری در این حوزه را وظیفه اساسی هر دولتی دانسته اند . امید است که همچنان به استمرار چراغ پرفروغ تئاتر اهتمام ورزیده شود و از افول آن در شرایط فعلی که نیاز به تفریح و سرگرمی از طریق هنرهای شریفی چون تئاتر حس می شود ، جلوگیری گردد.
بدون شک پیشنهاد سازمان بازرسی ، قانون لازم الاجرا نیست و صرفا پیشنهاد است و هیچ یک از ادارات تابعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از جمله اداره فرهنگ و‌ارشاد اسلامی گیلان موظف به اجرای آن نیستند و می توانند نسبت به این پیشنهاد رویکرد متفاوتی در پیش بگیرند و بر همین اساس شایسته است که اداره ارشاد گیلان با نگاه حمایتی به هنر تئاتر ، این هنر را از پرداخت اجاره بهای سالن جهت تمرین و اجرا مستثنی گرداند.