فطرت و جوهره تئاتر خیابانی و ارتباط آن با انسان و حیات اجتماعی  

تئاتر خیابانی از دیر باز با انسان و با حیات اجتماعی آن ارتباط دیرینه دارد و شاید بتوان گفت که از بدو خلقت انسان با او همراه بوده است. تئاتر خیابانی تئاتر نوپایی در جهان نیست بلکه سال ها تجربه را پشت سر گذاشته است.

اجرای نمایش هایی که در دهه دوم و سوم قرن بیستم در مکان های عمومی کشورهای اروپایی از جمله آلمان، فرانسه و روسیه انجام می گرفت، کم کم به دیگر کشورهای غربی نیز رواج پیدا کرد و جایگاه خود را در هنر به دست آورد. این نمایش مردمی که در فضای باز از جمله میادین و پارک ها اجرا می شود؛ سال هاست به مسائل و مشکلات جامعه می پردازد و به شکلی اعتراض گونه آنها را به نقد می کشد و به سبب ماهیت مردمی اش به سرعت مخاطبان خود را جذب می کند و به سهولت مفاهیم و انتقادات و آموزه های اجتماعی را به آنان انتقال می دهد.
گستردگی و تأثیرگذاری بیش از حد این گونه نمایشی بر هیچ کس پوشیده نیست و اگر به هر دلیلی مردم نتوانند خود را به سالن های نمایش برسانند و نمایش ببینند، تئاتر خیابانی به میان مردم می رود و بی واسطه به شکلی روان و ساده تماشاگری را که گذری از کنارش در حال عبور است به خود معطوف می دارد و دقایقی افکارش را به خود جلب می کند. نمایش خیابانی از آنجایی که در برابر دیدگان مردم اجرا می گردد، بی تردید تلنگری بر رفتار و کردار مخاطب می زند و ذهنش را مشغول می کند تا با همدلی اجرا کنندگان و تماشاگران نمایش های خیابانی به دغدغه های مشترک یکدیگر بپردازند و در برخی از مواقع در نمایش های خیابانی بازیگر و تماشاگر با هم یکی می شوند و گاهی از اوقات جایگاهشان را با یکدیگر تعویض می کنند. بنابراین تئاترهای خیابانی دربرگیرنده مضامین اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و فلسفی و… هستند که با کمک تکنیک های خاصی به مخاطب ارائه می شود.
پس این گونه نمایشی باید با آرمانها، روحیات نیازها و خلقیات مخاطب سازگاری داشته باشد تا از این طریق نسبت به بالابردن سطح فرهنگ و مشارکت های مردمی و اجتماعی، تاثیرگذار و ماندگار بماند.
با این اوصاف و در این مجال ابتدا اشارهایی به تئاتر خیابانی در جهان می کنیم و سپس نگاهی کوتاه به این گونه نمایشی در ایران خواهیم داشت.
به طور کل تئاتر خیابانی در جهان برای دستیابی به اهدافی معین و مشخص به اجرا در می آید و هر گروهی در جهان برای اجرای این گونه نمایشی از شیوه خاصی استفاده می نمایند. به طور مثال گروه تئاتر خیابانی نان و عروسک در هند و پیتر شومال در آمریکا با شیوه خاص و دستیابی به اهدافی مشخص به اجرای تئاتر خیابانی می پردازند. در این راستا بد نیست اشاره ای هر چند کوتاه به بررسی شیوه های اجرای تئاتر خیابانی، بزرگترین و تاثیرگذارترین شخصیت و از بنیانگذاران این گونه نمایشی در جهان داشته باشیم. آگوستو بوال نمایشنامه نویس کارگردان و نظریه پرداز مشهور تئاتر جهان در سال ۱۹۳۱ در ریودوژانیروی برزیل متولد شد. وی در دانشگاه کلمبیای نیویورک شیمی و تئاتر خواند و سال ۱۹۵۶ تا سال ۱۹۷۱ مسئولیت teatrodoarenدر شهر سائوپائولو را به عهده داشت.
آگوستو بوال درسال ۱۹۷۱ به بوینس آیرس مهاجرت کرد و سپس در سال های ۱۹۷۰ و ۱۹۷۸ در دانشگاه سوربن فرانسه به عنوان استاد دانشگاه به تدریس تئاتر پرداخت و در همان سال هم آموزشگاه بوال را تاسیس نمود.
وی پس از طی سالیان متمادی بار دیگر از سال ۱۹۸۶ به زادگاهش برزیل بازگشت.
آگوستو بوال تاریخ شناس مفسر و منتقد تئاتر که در دنیا شناخته شده و دارای دو نظریه معروف و اثرگذاری است. تئاتر مردم ستمدیده و تئاتر قانونگذاری، دو نظریه ارزشمندی هستند که در اکثر کشورها به ویژه اکثر کشورهای اروپایی رواج یافته و از آنها استفاده بهینه می برند.
این کارگردان نظریه پرداز رویکرد نوینی را در تئاتر مردمی مطرح نمود که به سرعت در آمریکا رشد کرد و به تدریج در کشورهای اروپایی رواج یافت.
یکی از تکنیک هایی را که در تئاتر مدنظر خود قرار داده این بود که مخاطب نه فقط صرفاً یک تماشاگر بلکه یکی از اجزای نمایش محسوب می گردد. این تکنیک را در تئاتر سرکوب شدگان نام نهاد که به این وسیله خواست ها و دل مشغولی های مردم و شرایط زندگی آنان را به صحنه می کشد و اعتقاد دارد مردمی که از راه کار عادات و تاریخشان فریب خورده اند، چگونه می توانند زندگی خود را تغییر دهند، پس مردم باید برای این تغییرات در زندگی روزمره خود آمادگی لازم را داشته باشند.
از دیگر شیوه های آگوستو بوال نمایش نامرئی بود در این نمایش هرجا که جمعیتی وجود داشته باشد، گروه تئاتر می تواند نمایش خود را به اجرا درآورد.