سواد رسانه در برابر تبلیغات دروغین و فریبکارانه (بخش دوم) 

باز باران خبر/ در بخش اول این یادداشت به شکل موجز نکاتی پیرامون تبلیغات و اهمیت سواد رسانه و اهمیت آشنایی کامل با این موضوع راهبردی بیان گردید و اکنون به قسمت دوم بحث پرداخته و به اینجا می رسیم که میزان تأثیرگذاری اطلاع رسانی در تلویزیون و شبکه های اجتماعی را باید به شرح زیر دسته بندی کرد:

۱ ـ شکل دهی به ارزش ها و هنجارهای جامعه، ایجاد الگوهای جدید و تولید خواسته های تازه که تا به امروز، سابقه نداشت. این روش، یک شگرد فریبکارانه برای فریب دادن مردم و القاء مطالبی است که جامعه واقعا آن ها را نپذیرفته و نمی خواهد. اما بر اثر تکرار منظم و پی در پی تبلیغات ناخودآگاه به مطالبه عمومی تبدیل می گردد.

۲ ـ تغییر شیوه پوشش و لباس، الگوی زندگی مردم و انتخاب های افراد تحت تأثیر تبلیغات آرام آرام جهت می گیرد. این مسئله می تواند تعادل روحی مردم یک جامعه را برهم زده و آنان را به سوی اندیشه هایی سوق دهد که قبلا آن ها را زیان آور می دانستند.

۳ ـ تأثیرگذاری بر روابط خانوادگی اشخاص به تبعیت از مطالب مطرح شده در تبلیغات و ایجاد خواسته های غیرواقعی در افراد خانواده که منجر به «بحران شناختی» در آنان می گردد.

۴ ـ تغییر رفتارهای زنان و مردان در انجام وظایفی که در جامعه بر عهده آنان نهاده شده و ایجاد تمایل به جابجایی نقش زن و مرد از بین بردن قُبح و زشتی تغییر جنسیت بی دلیل و دامن زدن به ناامنی فکری و اعتقادی در جامعه از این طریق.

۵ ـ ترویج مصرف گرایی، افزایش سطح توقع و زیاده روی در کلیه امور زندگی که مردم را به سوی اسرافکاری و خرید بیش از حد نیاز به شیوه قسطی، سوق می دهد.

این کار از طریق تبلیغ نیازهای کاذب به وسیله چهره های مشهور سینمایی، ورزشی و نمایش زندگی گرانقیمت و تجملاتی برخی از آنان و القای این مطلب که زندگی درست و صحیح، همین چیزی است که این ها دارند، صورت می گیرد.

■ نقش سواد رسانه ای

در چنین موقعیت هایی نقش «سواد رسانه»، خودش را کاملا به نمایش می گذارد.

سواد رسانه یعنی: فهم، اولویت بندی، ارزیابی و سنجش محتوای ارایه شده در تبلیغات و توانایی جداسازی مفاهیم صحیح از مطالب نادرست که منجر به مصونیت انسان از هجوم بی امان تبلیغات دروغین می گردد.

اگر سواد رسانه نباشد، انسان تحت تأثیر تبلیغات ـ که به شکل کاملا حرفه ای و پیچیده مدیریت می شود ـ قرار گرفته و به تبعیت از آن به انتخاب های نادرست و زیان آور دست می زند.

■ فواید عملی سواد رسانه ای

سواد رسانه ای موجب می شود:

۱ ـ بتوانیم پیام های صادره از سوی تبلیغات را به خوبی تجزیه و تحلیل کنیم.

۲ ـ قادر باشیم که حقیقت را از دروغ و فریب، جداسازی نماییم.

۳ ـ مقصد و هدف اصلی شخص، گروه، شرکت یا سازمان تبلیغ کننده را تشخیص

داده و دیدگاه های مستقل خویش را حفظ کنیم.

۴ ـ خودمان را در برابر پیام های منفی و حاشیه ای که هر شبانه روز به سوی ما شلیک می شود، مصونیت ببخشیم.

۵ ـ به عنوان یک شهروند بابصیرت، هوشیار، فعال و دقیق نسبت به مسایل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، با زیرکی و هوشیاری توجه کرده و فریب نخوریم.

۶ ـ از استناد کردن به مطالب ارسالی توسط منابع مشکوک، ناشناس یا حتی گاهی شناخته شده، به شدت پرهیز کنیم.

۷ ـ میان محتواهای درست و صادقانه و محتواهای نادرست و فریبکارانه، فرق گذاشته و پیام های تبلیغاتی نادرست و هدفدار را کنار بگذاریم تا بتوانیم در برابر حوادث و اتفاقاتی که تحت تأثیر آن ها در سطح جامعه رخ می دهد، تصمیمات صحیح بگیریم.

۸ ـ نسبت به پیام های تبلیغاتی که لحظه به لحظه با آن ها مواجه هستیم، شیوه انتقادی داشته و هر چیزی را به راحتی نپذیریم و برای کشف پیام های سالم، پرسش های بجا، موشکافانه و مناسب مطرح کرده و به کنترل احساسات خویش در مقابل آثار و پیامدهای منفی تبلیغات بپردازیم.

۹ ـ خودمان را از جَو زدگی، اندیشه سطحی و عوامی، تعصب بیجا و رفتارهای هیجانی نجات داده و به طرف دیدگاه های مثبت، آگاهانه، مسئولانه و باثبات که نشانگر شخصیت بالغی ما باشد، حرکت کنیم.

سواد رسانه ای برای اهالی رسانه

با توجه به نکات بیان شده، آموزش سواد رسانه ای برای کلیه مردم به ویژه مسئولین ارشد و میانی مملکت، اهالی رسانه شامل مطبوعات و پایگاه های خبری و تحلیلی کشوری و استانی از واجب ترین کارها است. زیرا مطالبی که در بعضی نشریات سراسری و محلی مطالعه می کنیم و به تحلیل های ضعیف شان می نگریم، نشانگر عدم آشنایی اکثریت مقامات مهم و نیز دست اندرکاران رسانه با مسئله «سواد رسانه ای» است.

هرچند شاید عده ای از افراد و گروههای یاد شده ادعای برخورداری از سواد رسانه ای را هم داشته باشند، ولی در میدان سخنرانی ها، مصاحبه ها، نگارش مقالات، تنظیم اخبار و گزارش ها و انتشار مطالب و… چیزی از آشنایی شایسته با سواد رسانه ای به چشم نمی آید و این امر یک نقطه ضعف بزرگ محسوب می گردد.

بدون تردید این کاستی آشکار روی اذهان مردمی که به طور پیوسته، ارتباط مستقیم با تلویزیون و سایر رسانه ها دارند، تأثیر گذاشته و موجب انتخاب های اشتباه آنان در مقاطع مهم تاریخی و اجتماعی کشور می شود.