یکی از واژه هایی که در سال های اخیر از حالت محض در آمده و کاربردی شده، واژه « احساس تکلیف » است. این واژه در گذشته کل کاربردش به عباراتی نظیر تکلیف مدرسه، تکلیف ما را روشن کن، تکلیف چیه، سن تکلیف و بلاتکلیفی ختم می شد.
اما امروزه دیگر تکلیف یک واژه نیست و یک هنر است. سن و سال و جا و مکان هم نمی شناسد و هر وقت فرد احساس تکلیف کند و پای عشق به خدمت به میان آمد باید به وظیفه اش عمل کند. حالا اگر در عنفوان جوانی مدیریت یک شرکت تولیدی چند هزار کارگر را به او تعارف کردند، پای تکلیف که به میان آمد دیگر درنگ جایز نیست( حتی اگر منجر به نابودی شرکت شود) و یا اگر می بینید فردی در سن ۹۰ سالگی پیشنهاد پذیرفتن ریاست فدراسیون فوتبال را رد نمی کند، همان بحث تکلیف است! در ضمن از قدیم گفتنه اند: «آرزو بر بازنشستگان عیب نیست.»
در تعریف «احساس تکلیف» نیز بین علما اختلاف نظر وجود دارد. عده ای آن را «اثر بصری یک علت نامرئی که در سطح واقعیت عمیق تر از ظاهر عمل می کند»، می دانند و عده ای دیگر آن را « یک عارضه جانبی از یک تمایل طبیعی افراد به سمت عشق به خدمت» عنوان می کنند.
احساس تکلیف در افراد مختلف در شرایط خاصی بروز می کند: گاهی اوقات با به منصب رسیدن یا انتخاب یکی از آشنایان به عنوان نماینده شهر، ژن تکلیف پذیری فرد از خواب بیدار می شود و فرد ناگهان احساس می کند که مثلاً توان اداره یک شهر یا استان را دارد. در مواقعی نیز طی مدارج علمی باعث تحریک ژن احساس تکلیف در فرد می شود آن هم بعد از ۱۷ ترم که از دانشگاه پیام نور موفق به اخذ دانشنامه فوق لیسانس می شود!
البته عوامل دیگری هم در جنبش پذیری این ژن موثر هستند که پرداختن به همه آنها از حوصله این مقال خارج است.
در خصوص وجود ژن احساس تکلیف در همه افراد نیز فرضیه های زیادی وجود دارد و عده ای آن را ذاتی و برخی آن را اکتسابی می پندارند. پاره ای از علما نیز بر این باورند که ژن احساس تکلیف در فرد به وجود نمی آید، از بین هم نمی رود؛ بلکه از فردی به فرد دیگر منتقل می شود!
مخلص کلام اینکه اگر در روزهای اخیر مشاهده فرمودید اتفاقات و تظاهرات خاصی در رفتار و کردار برخی اطرافیان رخ می دهد خدا ناکرده نشانه بلوغ دیر رس یا تغییرات هورمونی و … نیست، انتخابات نزدیک بوده و ژن احساس تکلیف این دوستان گل کرده است!
وحید حاج سعیدی
